Интернет-алаяқтыққа қарсы күрес жақсы нәтиже бере бастады
Интернет-алаяқтық – цифрлық технологиялардың дамуымен бірге өршіп келе жатқан қылмыстың түрі. Қазақстанда бұл мәселе соңғы жылдары қатты қанат жайып, азаматтардың қаржылық шығынына, жеке деректердің ұрлануына және қоғамдық сенімнің төмендеуіне әкеліп отыр.
Интернет-алаяқтар көбіне әлеуметтік желілер, мессенджерлер, электронды пошта және жалған веб-сайттар арқылы азаматтарды алдаудың түрлі схемаларын қолданады.
Ішкі істер министрлігінің (ІІМ) деректері бойынша, 2023 жылы интернет-алаяқтыққа қатысты 24 мыңнан астам қылмыстық іс тіркелген. Бұл жалпы қылмыстың 15%-ын құрайды. Өткен жылы 9 936 жылы іс тіркелсе, биылғы жыл басталғалы бері Қазақстанда 11 мыңнан астам интернет-алаяқтық оқиғасы тіркелген. Алаяқтардың негізгі құрбаны – егде жастағы адамдар. Осылайша азаматтарға келтірілген шығын миллиардтаған теңгені құрап отыр. , ал қылмыскерлердің көбі шетелде орналасқан серверлерді пайдаланады, бұл тергеуді қиындатады.
Фишинг
Алаяқтар жалған веб-сайттар немесе электронды хаттар арқылы азаматтардың жеке деректерін (банк картасының нөмірі, парольдер) ұрлайды. Мысалы, банктің атынан хабарлама жіберіп, картаны «бұғаттан шығару» үшін сілтемеге өту сұралады. 2023 жылы мұндай схемалар арқылы жүздеген азамат шығынға ұшырады.
Жалған инвестициялық схемалар
Алаяқтар жоғары табыс уәде етіп, азаматтарды жалған инвестициялық платформаларға ақша салуға көндіреді. Мысалы, «Назира голд» сияқты қаржы пирамидалары осындай схема арқылы 1,5 млрд теңгеден астам қаражат жинаған.
Онлайн сауда алаяқтығы
Жалған интернет-дүкендер арқылы тауар сатып алушылар алдын ала төлем жасайды, бірақ тауарды алмайды. Әлеуметтік желілердегі жарнамалар мұндай алаяқтықтың таралуына ықпал етеді.
«Котел» және «Қара касса» сияқты схемалар
Мессенджерлерде (Telegram, WhatsApp) таралатын бұл ойындар қаржы пирамидасының бір түрі болып табылады. Қатысушылар ақша салып, «жеңімпаз» болғанда табыс алады деп сенеді, бірақ ақшаның көбі алаяқтардың қалтасына түседі.
Романтикалық алаяқтық
Алаяқтар танысу сайттары немесе әлеуметтік желілер арқылы жалған профильдер жасап, сенімге кіріп, ақша сұрайды. Бұл схема әсіресе жалғызбасты адамдарға бағытталған.
Жұмыс ұсыныстары
Жалған жұмыс берушілер «жоғары жалақы» уәде етіп, алдын ала төлем немесе жеке деректер сұрайды. Мұндай алаяқтық жастар мен жұмыссыздар арасында кең таралып отыр.
